Festiwal sztuki w przestrzeni publicznej

Teresa Murak

Od lat 70. tworzy rzeźby z ziemi i roślin. Jej prace sytuują się na obszarze zderzenia sztuki ziemi (Land Art) i performance.

Studiowała historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (1969/70). Już wtedy tworzyła portrety roślin a jej zainteresowania ogniskowały się wokół katedry Filozofii Przyrody. W latach 1970 - 1976 studiowała na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, początkowo pod kierunkiem Tadeusza Dominika, a później Jana Tarasina, u którego obroniła dyplom.

W 1972 r. dokonała swego pierwszego zasiewu, materią jej pracy była wówczas rzeżucha, wielokrotnie wykorzystywana w następnych realizacjach. Dwa lata później odbyła się jej słynna akcja zatytułowana "Procesja", w czasie której artystka ubrana w płaszcz z rzeżuchy przemierzała wyznaczoną przez siebie trasę w centrum Warszawy. Wspólnie z grupą kobiet z rodzinnej miejscowości wyhodowała 70-metrowy dywan z rzeżuchy, który następnie został umieszczony w kościele podczas nabożeństwa wielkanocnego. W jej działaniach mistycyzm pierwotnych rytuałów łączy się silnie z obrządkiem katolickim. Artystka hodowała także rzeżuchę na swoim ciele, w dłoni, na ubraniach (akcja "Lady's Smock"). Barwa i faktura roślinnych instalacji stanowi istotny element wielu innych dzieł Teresy Murak, również jej prac graficznych oraz rejestracji fotograficznych i filmowych.

Obok roślin tworzywem jej działań jest ziemia, pierwszy raz użyta w "Rzeźbie dla Ziemi" wykonanej w Ubbeboda w Szwecji podczas sympozjum sztuki - tworzyły ją dwie identyczne półkule stykające się ze sobą, jedna usypana na powierzchni, druga wykopana w ziemi. Wykonywała także instalacje z mułu rzecznego, eksponowane m.in. podczas Documenta 8 w Kassel. Kolejną bliska jej materią jest rozczyn chlebowy - niewielka ilość ciasta żytniego, pozostawiona z poprzedniego wypieku, swego rodzaju łącznik pomiędzy światem roślinnym i człowiekiem. Murak łączyła rozczyn z ziemią, pielęgnowała go w mule rzecznym. Fascynował ją proces wzrostu miękkiej materii i rytuał związany z "czynieniem". W 1988 roku rozpoczęła serię działań, w których motywem przewodnim były ścierki Wizytek, tkane w latach 20. z przyklasztornych konopii, w skutek wieloletniego używania silnie przetarte, delikatne, niemal transparentne. Artystka nobilitowała je jako przedmiot sztuki a także wykorzystywała je jako narzędzie do zasiewów - rośliny kiełkowały w miejscach, wyznaczanych przez dziury w tkaninie.

Prace artystki w przestrzeni publicznej są próbą odbicia w strukturze ziemi i rosnących na niej roślin odwiecznego kosmicznego porządku, połączenia geometrycznych, prymarnych form ze światem organicznym. Racjonalna struktura przenika się z duchową siłą natury. W realizacjach takich jak "Słońce wschodzi z ziemi" (1995), "Rzeźba dla Ziemi" (1996), artystka wycina w ziemi łuki, podstawowe figury, wznosi je ponad poziom bądź chowa w ziemi, która staje się w jej pracach falującą, żywą materią. W jej działaniach nie ma odwzorowywania natury, natura jedynie daje impuls do tworzenia. Artystka kładzie nacisk na inicjowanie pewnych procesów - wzrostu roślin, dojrzewania chlebowego rozczynu, które dzieją się same. Ważną rolę odgrywa podczas nich pielęgnacja i zaangażowanie innych osób.

W ramach projektu "Dzieła lęgną się w szczelinach rzeczywistości" - 2004 zasiała len, słoneczniki, malwy, grykę, chabry, maki, rzeżuchę oraz zboża w różnych miejscach Warszawy ("Lniany strumień", "Malwy idą do domu", "Polny zasiew"). W 2005 roku jej wieloletnia, oryginalna działalność artystyczna uhonorowana została prestiżową nagrodą im. Katarzyny Kobro, przyznawana corocznie za całokształt twórczości.

W ramach festiwalu sztuki Miasto Otwarte / Open City w Lublinie Teresa Murak tworzy instalację z rzeki hyzopu rozciągającej się na terenach zielonych w okolicach Podzamcza, która biegnie w kierunku z zachodu na wschód. Wycięty w trawie strumień ma swój początek u stóp wzgórza zamkowego, przenika przez rondo i wije się wzdłuż pasa zieleni pomiędzy Alejami Tysiąclecia. Nosi tytuł "Źródło. Strumień. Woda". Realizacja projektu rozpoczęła się 2 czerwca - współpracownicy artystki zdarli darń tworząc rysunek z ziemi, który wyznacza obszar zasiewu. 25 czerwca w dniu otwarcia festiwalu zostaną umieszczone w ziemi sadzonki hyzopu i posiane ziarna. Linia zasiewu nie kończy się w konkretnym miejscu i będzie kontynuowana w przyszłości. Według artystki o wartości projektu stanowi współdziałanie wielu osób, budowanie relacji na poziomie artystycznym i społecznym.